آناج-گروه ترکیه و قفقاز؛ رجب طیب اردوغان و جو بایدن دیشب برای اولین بار پس از انتخاب بایدن به عنوان ریاست جمهوری آمریکا به صورت تلفنی به تبادل نظر درباره تحولات منطقه پرداختند.
سپری شدن 3 ماه از تثبیت قدرت تیم جو بایدن و تماس نگرفتن او با رئیسجمهور ترکیه، یک گارد معنیدار است و نشانهای از اینکه بایدن، علاوه بر آنکه از حمایتهای آشکار اردوغان از ترامپ ناخشنود است، انتقاداتی هم به سیاست خارجی آنکارا دارد.
اخبار ضد و نقیضی در مورد فضا و لحن این گفتگو منتشر شده است. اطلاعات رسمی نشاندهنده این است که اردوغان و بایدن به زودی و در نشست سران ناتو در بروکسل، باهم دیدار خواهند کرد. اما اطلاعات دیگری نیز در جریان است که میگوید، بایدن به وعدههای انتخاباتی در مورد مسائل تاریخی ارامنه، عمل خواهد کرد و نسلکشی ادعایی ارامنه را به رسمیت خواهد شناخت.
در بیانیههای منتشر شده از سوی کاخ سفید و کاخ ریاست جمهوری ترکیه، به موضوع ارامنه اشاره نشده اما برخی رسانههای خارجی آمریکایی همچون نیویورکتایمز، رویترز و رسانههای دیگر، ادعا کردهاند که بایدن بدون تعارف به اردوغان گفته که نسلکشی ارامنه به دست سپاه عثمانی را به رسمیت خواهد شناخت.
اگرچه 24 آوریل به عنوان سالگرد مهم ارامنه، همواره مهم بوده است، اما واقعیت این است که از نظر دیاسپورای ارمنی، هیچ چیزی به اندازه حمایت آمریکا مهم نیست.
آنان همواره خواهان آن بودهاند که روسای جمهور آمریکا، نسلکشی ارامنه را به رسمیت بشناسند. اما هر بار، هر رئیسجمهوری که به کاخ سفید رفته، تلاش کرده تا به منظور حفظ منافع مبتنی بر روابط واشنگتن- آنکارا و در نظر داشتن عضویت ترکیه در ناتو، یک راه میانه پیدا کند.
24 آوریل امسال، صاحب این ویژگیهای جدید است:
1.ارمنستان در یک جنگ سنگین در برابر جمهوری آذربایجان، متحمل شکست سنگینی شد و بخش مهمی از اراضی اشغالشده قرهباغ، دوباره به دست باکو افتاد. اما پیروزِ پشت پرده این جنگ ترکیه بود که با حمایت نظامی خود، زمینه ظفر را برای جمهوری آذربایجان فراهم کرد و به همین خاطر، الهام علیاف رئیسجمهوری آذربایجان، به سلجوق بیرقدار داماد اردوغان و طراح و تولیدکننده پهپادهای بیرقدار، به پاس نقش بیبدیل پهپادهای او در شکست ارمنستان، به او مدال افتخار داد.
2.امسال، 24 آوریل مصادف شده با نخستین سال ریاست جمهوری جو بایدن. در شرایطی که در کنگره آمریکا و در هر دو مجلس نمایندگان و سنا، یک جو ضد ترکیهای سنگین به وجود آمده و ترکیه به خاطر خرید سامانه اس 400 مورد غضب آمریکا قرار گرفته، فضا برای ارامنه، بهتر و مناسبتر شده است.
3.وزارت دفاع آمریکا، دو روز پیش، به طور رسمی، ترکیه را از لیست شرکای جنگنده اف 35 کنار نهاد و نشان داد که اختلافات بین آمریکا و ترکیه عمیق است و در چنین شرایطی، فضا برای دیاسپورای ارمنی و لابیگری آنان مهیاتر از قبل است.
در 2 دهه اخیر و در دوران مسئولیت حزب عدالت و توسعه، اردوغان در مورد 24 آوریل، بارها بر دو نکته تأکید کرده که شاید بتوان آنها را اصلیترین مبانی استراتژی ترکیه در مورد ادعای نسلکشی دانست:
الف. نسلکشی صورت نگرفته و در جریان کوچاندن ارامنه، صدها هزار نفر از آنان جان خود را در سرما و گرسنگی از دست دادهاند.
ب. ترکیه پیشنهاد میکند که تیم مشترکی از دانشمندان بیطرف حوزههای تاریخ و دیگر حوزههای مرتبط گرد هم جمع شوند و با بررسی آرشیوها و اسناد موجود، نظر خود را اعلام کنند.
احمد داود اوغلو رهبر حزب آینده که قبلاً نخستوزیر ترکیه و رهبری حزب عدالت و توسعه بوده و حالا به یکی از مخالفین دوآتشه اردوغان تبدیل شده، در مورد رویکرد آمریکا نسبت به ارامنه اعلام کرد: از آمریکاییها میخواهم، پای مسائل تاریخی را به میدان منافع سیاسی باز نکنند. درست نیست از مسائل گذشته، سوءاستفاده سیاسی صورت بگیرد.
در پایان باید گفت، در شرایط کنونی، با توجه به فضای سیاسی حاکم بر آمریکا و همچنین رویکرد تند سناتورهای آمریکایی به روابط آنکارا – مسکو، اتخاذ یک موضع همنوا با لابی ارامنه از سوی جو بایدن علیه ترکیه، دور از ذهن به نظر نمیرسد.
اما شواهد نشان میدهد که تیم جو بایدن، در جستجوی راه میانهای است که موضعگیری نهایی در مورد مسائل تاریخی ارامنه، به مثابه ایجاد وقفه و انجماد در روابط ترکیه – آمریکا نباشد.
حال باید دید تیم اردوغان برای مدیریت مقطع فعلی چه برنامهای دارد و از حالا تا دوران برگزاری نشست سران ناتو در بروکسل و دیدار حضوری بایدن – اردوغان، چه تحولات جدیدی روی خواهد داد.
انتهای پیام/