به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «آناج»، انتظار ظهور امام مهدی (عج) همواره در فرهنگ و ادبیات جهان اسلام جایگاه ویژهای داشته و ادبیات ترکی نیز از این سو استثنایی نبوده است. شاعران و نویسندگان ترک با بهرهگیری از مفاهیم عرفانی و دینی، در اشعار و نثرهای خود به امید و آرزوی ظهور امام زمان (عج) پرداختهاند.
در این گزارش به بررسی جایگاه این موضوع در دیوانهای شاعران مشهور ترکی مانند فضولی بغدادی، شاه اسماعیل خطایی، یونس امره و نسیمی پرداخته و نمونههایی از ابیات آنها را که به ظهور منجی اشاره دارند، میپردازیم.
اندیشه مهدویت و انتظار ظهور امام زمان (عج) از مهمترین باورهای دینی و عرفانی در میان مسلمانان بهشمار میآید. ادبیات ترکی، که در سرزمینهایی چون ترکیه، آذربایجان، بخشهایی از ایران و آسیای مرکزی رواج داشته، همواره شاهد تفسیرهای شاعرانه از این ایده بوده است. شاعران ترک با استفاده از زبان شعر و تصاویر نمادین، امید به فروغ ظهور عدالت و نجاتبخشی به انسانها را به نمایش گذاشتهاند.
در ادامه به بررسی آثار چهار شاعر برجسته در این زمینه میپردازیم:
۱. فضولی بغدادی (Molla Pənah Vaqif)
فضولی بغدادی، شاعر قرنهای گذشته، در دیوان خود بارها به مضامین عرفانی و دینی پرداخته و امید به ظهور امام زمان (عج) را به عنوان نمادی از پایان ظلم و آغاز عصر عدالت به تصویر کشیده است. از نمونه ابیاتی که مضمون ظهور را به زیبایی منعکس میکند، میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
نمونهای از ابیات فضولی بغدادی:
Ey Mehdi, nur-i hakıyle dolu,
Karanlık zamanlara ışıltı saç.
Her kalpte yanan sevda, seninle coşsun,
Gel, adaletinle dağları yar.
۲. شاه اسماعیل خطایی (Şah İsmail Xətai)
شاه اسماعیل خطایی، چهره برجستهای در ادبیات شیعی ترکی، اشعار خود را مملو از امید و انتظار به ظهور امام زمان (عج) تقدیم کرده است. وی در قالب زبان شعر عاشقانه و در عین حال الهی، آرزوی پایان ستم و آغاز عصر عدالت را ابراز میکند. نمونهای از ابیات او به این مضمون:
نمونهای از ابیات شاه اسماعیل خطایی:
Gəl Mehdi, gəl, intizar çox oldu,
Səma aç, nur saç, dünya nurlandı.
Zülmət bitsin, ədalət hökm sürsün,
Səni gözləyən könüllər, səni arzladı.
۳. یونس امره (Yunus Emre)
یونس امره، شاعر و عارف نامدار ترک، با سبکی ساده و در عین حال عمیق، همواره به مضامینی چون عشق، امید و انتظار از ظهور عدالت اشاره داشته است. اگرچه اشعار او در درجه اول سرشار از پیامهای عرفانی و انسانی است، اما در برخی از ابیات، امید به ظهور منجی نیز به چشم میخورد:
نمونهای از ابیات یونس امره:
Gəl ey gönül, gül açsın yollar,
Senin nurunla dağlar eriyir.
Her bekleyişte aşkın derin izleri,
Mehdi’nin gelişiyle hayat yeniden dirilir.
۴. نسیمی (İmadeddin Nesimi)
نسیمی، شاعر بزرگ قرون وسطی، از دیوانههای فلسفی و عرفانی بوده که در اشعارش به صورت نمادین از ظهور منجی سخن گفته است. او با بهرهگیری از زبان استعاری و تصاویر قوی، ظهور امام زمان (عج) را به عنوان نقطه عطفی در تاریخ بشریت مینگرد:
نمونهای از ابیات نسیمی:
Ey aydın zümrüd, gel hikmetinle sar,
Karanlık gönüllere nurun eyle.
Adaletin ebedi ışıltısıyla,
Her dert, her keder, seninle çekile.
مهدویت در نثر و متون دینی ترکی
علاوه بر اشعار، موضوع ظهور امام زمان (عج) در متون دینی و تاریخی ترک نیز جایگاه ویژهای داشته است. در کتابها و رسالات دینی دوران عثمانی و آذربایجان، مطالب متعددی درباره روایات اهلبیت (ع) و انتظار از ظهور منجی آورده شده است. ترجمه و تفسیر آثار بزرگان دینی مانند علامه محمدباقر مجلسی در زبان ترکی، تأثیر عمیقی بر باورهای مذهبی و عرفانی ترکزبانان داشته است.
نمادهای ظهور در فرهنگ عامه ترکی
انتظار از ظهور امام زمان (عج) نه تنها در متون رسمی بلکه در فرهنگ عامه و فولکلور ترک نیز ریشه دوانده است. داستانها، افسانهها و ضربالمثلهای محلی همواره این آرزو را بازتاب دادهاند؛ از جمله ضربالمثل معروف:
“Gecə nə qədər uzun olsa da, sübh gələcəkdir.”
(هرچقدر شب طولانی باشد، صبح خواهد آمد.)
انتهای خبر/