به گزارش سرویس فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «آناج»، مراغه روزگاری در مسیر مهاجرتی پستانداران مابین اروپا، آفریقا و آسیا شرقی قرار گرفته بود و بر همین اساس نیز فسیلهای متعدد و متنوعی از این حیوانات در منطقه فسیلی مراغه بهیادگارمانده است.
منطقهای که از آن با عنوان «بهشت فسیلشناسان» یا «بهشت دیرینهشناسان» جهان یاد میشود و بر اساس اسناد، فسیلهایش در موزههای تاریخ طبیعی متعددی چون «لسآنجلس» آمریکا، وین اتریش، پاریس فرانسه نگهداری میشود.
غلامرضا زارع از فسیلشناسان یا بهاصطلاح دیگر دیرینهشناسان کشورمان میگوید: فسیلشناسان جهان پس از دربار کاوش و استخراج فسیل در منطقه فسیلی مراغه، نتایج و انتقال فسیلها به کشورهایشان را در دفتری درج کردهاند.
به گفته وی بر اساس این دفاتر امروزه از اسبهای دوره میوسن منطقه فسیلی مراغه یا «هیپاریونها» نمونههایی در کشورهای اتریش، هلند و آمریکا وجود دارد که نام علمی آنها «Hipparion moldavicum»، «Hipparion prostylum» و «Hipparion mediterraneum» است.
وی اضافه کرد: از خانواده گاوسانان نیز نمونههایی چون «Gazella capricornis»، «Demecquenemia rodleri»، «Oioceros rothii»، «Prostrepsiceros houtumschindleri»، «Prostrepsiceros fraasi» و «Urmiatherium polaki» در موزههای اتریش، فرانسه، آمریکا و هلند دیده میشود.
زارع همچنین با بیان اینکه فسیل خانواده «پریماتها» یا میمونهای اولیه مراغه از اهمیت بسیاری بالایی برخوردار است، اضافه کرد: یک نمونه از آن نیز با عنوان «Mesopithecus sp» به آمریکا انتقالیافته و تاکنون عودت نداده شده است.
این دیرینهشناس مسلط به منطقه فسیلی مراغه و تاریخچه کاوش در آن ادامه داد: از خانواده کرگردنها نیز فسیلهایی با عناوین «Chilotherium pershian» و «Iranotherium sp» در اتریش، فرانسه و آمریکا نگهداری میشود.
وی اضافه کرد: «Samotherium majer» و «Helladotherium Sp» نیز ۲ نمونه از خانواده زرافههای منطقه فسیلی مراغه است که در اتریش، آمریکا و هلند نگهداری میشود.
منطقه فسیلی مراغه جزو پنج منطقه پراهمیت دارای سنگوارههای جانواران مهرهدار در سطح جهانی محسوب میشود و از نظر ذخیرهگاه دیرینهشناسی و مطالعه جغرافیای دیرینه صفحه اوراسیا دارای اهمیت ویژه است.
تراکم بالای قطعات فسیلی در واحد حجم، تنوع جانوری موجود در لنزهای حفاری شده، دسترسی آسان به لنزهای سنگوارهها و حفظشدگی مناسب قطعات فسیلی از ویژگیهای خاص سنگوارهها در این منطقه است.
تاکنون بقایای گروههای مختلفی از پستانداران شامل ۳۷ جنس و گونه متعلق به ۱۵ خانواده در منطقه فسیلی مراغه کشف شده است که از غنای گوشتخواران و گیاهخواران آن روزهای سهند حکایت دارد و میمونها یکی از همین گیاهخواران دارای اهمیت مطالعاتی ویژه هستند.
نخستینها از فسیلهای ارزشمند سازند مراغه
نخستینها یا «پریماتها» از سنگوارههای ارزشمند منطقه فسیلی مراغه به شمار میرود که به میمونهای اولیه مربوط میشود و مطالعه بر روی آنها از نظر تکاملی ارزش بالایی دارد.
دکتر «ریموند بر نور» برای نخسینبار در سال ۱۳۵۳ فک زیرین میمونهای دنیای قدیم را از دره «گرگ» منطقه فسیلی مراغه استخراج کرد که اکنون این فسیل در آمریکا نگهداری میشود.
ایرانوتریوم معروفترین سنگواره از کرگدنها
تاکنون هفت گونه از سنگوارههای کرگدنها در منطقه فسیلی مراغه شناسایی شده و ایرانوتریوم جزو معروفترین آنهاست و یکی از نمونههای آن در موزه تاریخ طبیعی پاریس نگهداری میشود.
مجید میرزایی، دانشآموخته دوره دکتری دیرینهشناسی از دانشگاه «هلسینکی» فنلاند و عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان در مورد «ایرانوتریوم» اینگونه بیان میکند: این فسیل مربوط به بزرگترین کرگدن از میان چهار گونه دیگری است که حدود هشت میلیون سال قبل در ایران زندگی میکردند.
به گفته وی سالها پس از کشف این موجود در ایران، نمونههای دیگری از آن در رسوبات اندکی قدیمیتر در منطقه «لینیشا»ی چین کشف شد که نشان میدهد جانور ایرانی ما در اقصای چین منشأ گرفته و سپس به سرزمین ما کوچ کرده بود.
تنوع بالای سنگوارههای گاوسانان در منطقه فسیلی مراغه
منطقه فسیلی مراغه به اذعان کارشناسان از نظر فراوانی گاوسانان بینظیر و شامل سنگوارههای گاوها، غزالها، آنتیلوبها، قوچ ولیش، گوزنها و غیره است.
فسیل گوزن بهعنوان یک از سنگوارههای ارزشمند گاوسانان این منطقه برای نخستینبار از سایت «آهق» استخراج شد که شامل قطعات زیادی از شاخ، جمجمه و فک زیرین گوزن بود و با استخراج آنها، فصل جدیدی در مطالعات این منطقه آغاز شد.
وجود ۱۵ گونه از گوشتخواران در منطقه فسیلی مراغه
دیرینهشناس و پژوهشگر منطقه فسیلی مراغه با بیان اینکه گوشتخوارانی چون خانوادههای گربهسانان، خرسها، راسوها و کفتارها از متنوعترین اجزای جانوری منطقه فسیلی مراغه هستند، گفت: سال گذشته فسیل ۲ گونه دیگر از گربهسانان مورد تایید قرار گرفت و تنوع گونههای این پستانداران به ۱۵ مورد رسید.
منصوره نیک نهاد با اشاره یه اینکه این گونههای جدید استخراجشده از منطقه «آهق» مراغه مربوط به خانواده «Pristifelis attica, Paramachaerodus orientalis» هستند، افزود: گوشتخواران در انتهای هرم جانوری از نظر تغذیه قرار دارند و وجود سنگواره این پستانداران به علت وسعت منطقه حکمرانیشان از اهمیت زیستی بالائی در شناخت جغرافیایی دیرینه، آب و هوای دیرینه و محیط زیست دیرینه منطقه فسیلی مراغه برخوردار است.
به گفته وی معروفترین گوشتخواران منطقه فسیلی مراغه ببر دندان شمشیری و خرسها به شمار میروند و ببر دندان شمشیری به علت دو دندان نیشبلند و جثه بزرگش برای بیشتر مردم شناخت شده است.
وجود فسیلهای پنج گونه از زرافهها در سازند مراغه
تاکنون سنگوارههای پنج گونه از زرافههای گردن بلند و گردن کوتاه معرفی شده که به گفته کارشناسان از نظر شناسایی جغرافیایی از اهمیت زیادی برخودار هستند.
فسیل بزرگترین فیلها را در مراغه بیابید
فیلها به واسطه جثه بزرگ و خرطوم ماهیچهای و درازشان برای همه شناختهشده هستند و سازند مراغه، سنگوارههای (فسیل) متنوعی از این پستانداران و به ویژه بزرگترین فیلهای تاریخ آفرینش با عنوان «دینوتریمها» را در خود جای داده است.
به گفته کارشناسان قامت این فیلهای بزرگ در سن بلوغ به بیش از چهار متر میرسید و وزن بالای آنها حین حرکت موجب لغزش زمین میشد؛ فیلهایی که دیدن سنگوارههایشان میتواند برای هر گردشگر و دیرینهشناسی جذاب باشد.
«دینوتریمها» به عنوان بزرگترین فیلهای تاریخ آفرینش به فور از سازند مراغه حفاری شده و تعداد قابل توجهی از اندامهای حرکتی و جمجمه آنها در موزه فسیلهای مهرهداران به نمایش درآمده است.
وجود فسیلهای اسبهای سه انگشتی در سازند مراغه
دیرینهشناس و پژوهشگر منطقه فسیلی مراغه گفت: خانواده اسبها در دوره «میوسن» فوقانی با قدمت هفت تا ۱۲ میلیون ساله که تاکنون ۹ گونه از فسیلها یا سنگوارههای آنها از سایت مراغه استخراج شده است، سه انگشتی بودند و به علت مشخصات دندانی خاص «هیپاریون» نامیده میشوند.
«نیک نهاد» افزود: هیپاریونها از فسیلهای مهم سازند مراغه هستند و از تنوع گونهای آنها در سنسنجی لایههای فسیلدار و تعیین افقهای سهگانه سازند مراغه استفاده شده است.
به گفته وی اسبها در لایههای زیرین سازند مراغه دارای جثه کوچک و در لایههای فوقانی جثه متوسط هستند و مراغه در مقایسه با سایتهای کشورهای ترکیه و یونان از غنای فسیلهای هیپاریون برخوردار است.
گفتنی است حوزه ایران (مراغه) – یونان (پیکرمی) دارای اولین جنگلهای وسیع بودند که گسترش و پیشرفت پستانداران قارهای مانند گاوسانان، زرافهها، کفتارها، کرگدنها، اسبها و پریماتها را موجب شدهاند.
به گفته فسیلشناسان قارههای شمالی در طول دوره «میوسن» در حال بالا آمدن بودند و در طول کمربند تتیس، کوهزایی در حال به وقوع پیوستن بود؛ با بالا رفتن زمین، هوا سردتر و خشکتر، و این واقعه با تغییر در جهان گیاهان و جانواران مصادف شد.
در نتیجه آن علفزارها گسترش یافت و جنگلها عقبنشینی کرد، پدیدهای که زمینه را برای جانوارنی که میتوانستند با چریدن بر روی دشتهای باز زندگی کنند، مساعد کرد.
انتهای خبر/