آناج-گروه ترکیه و قفقاز؛ در حالی که بحث بر سر نتایج دیدار روسای جمهور ترکیه و روسیه، هنوز هم پایان نیافته است؛ بسیاری از روزنامهها، پایگاههای خبری-تحلیلی و شبکههای تلویزیونی نزدیک به حزب حاکم ترکیه، ادعا کردهاند که بین اردوغان و پوتین، توافق کامل شکل گرفته و اختلافی وجود ندارد اما نظر تحلیلگران چیز دیگری است.
رسانههای تحت امر آکپارتی، اعلام کردهاند که در دیدار بین رجب طیب اردوغان و ولادیمیر پوتین در شهر سوچی روسیه، توافق کاملی بر روی تمام موارد وجود داشت و طرفین به نتایج بسیار مثبتی رسیدهاند. با این حال، در دیگر رسانهها و همچنین در خانه میزبان، اخبار و مطالبی منتشر شده که ادعای رسانههای نزدیک به آکپارتی را زیر سؤال میبرد.
همه این موارد در حالی است که اردوغان، در بیانی اغراقآمیز و بدون ملاحظه و بدون توجه به آداب حسن همجواری و اهمیت شراکت سهجانبه تهران، مسکو و آنکارا در روند آستانه، مدعی شد که صلح و ثبات در سوریه، وابسته به روابط صلحآمیز دوطرفه ترکیه و روسیه است.
دو تابلوی مهم و متناقض
برای درک تداوم اختلافات ترکیه و روسیه در پرونده سوریه، باید به دو گوشه از یک تابلوی مهم اشاره کرد: اول، بیانیه شورای عالی امنیت ملی ترکیه و دوم، بیانیه سخنگوی کرملین.
اردوغان، پس از بازگشت از سوچی، نشست ماهانه شورای عالی امنیت ملی را برگزار کرد و نکته جالب اینجاست که در بیانیه پایانی این نشست، به مسئله سوریه و ادلب، اشاره شده است. در بیانیه پایانی اعلام شد: «هدف قرار دادن غیرنظامیان و آسیب رساندن به به ثبات، تعادل منطقه در سوریه را مختل کرده و از دستیابی به راهحل دائمی جلوگیری میکند».
منظور اصلی ادبیات محافظهکارانه و محتاطانه متن بیانیه شورای عالی امنیت ملی ترکیه، اعتراض به بمباران مواضع و قرارگاههای معارضین افراطی سوری در خاک ادلب و عفرین، توسط نیروی هوایی ترکیه است.
نهتنها اردوغان و شورای عالی امنیت ملی، بلکه ژنرال خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه نیز، از این اقدام روسیه گلایه کرده و آن را نگرانکننده قلمداد کرده است. چرا؟ روشن است.
به این دلیل که حمله به معارضین مسلح سوری که از حلب و جاهای دیگر به ادلب منتقل شدهاند، دست ترکیه را در استفاده از ابزارهای چانهزنی و امتیازگیری ضعیف میکند.
ترکیه برای تسلیح این گروهها، میلیونها دلار صرف کرده و نتیجه خاصی به دست نیاورده است. در همین حال، بارها از سوی دو شریک اصلی آستانه یعنی روسیه و ایران، مورد انتقاد قرار گرفته است.
سؤال اینجاست: اگر ولادیمیر پوتین رئیسجمهور روسیه در دیدار با اردوغان در سوچی، در مورد ادلب به او اطمینان خاطر میداد، آیا باز هم لازم بود که این بند، در بیانیه گنجانده شود؟ خیر. میتوان چنین پیشبینی کرد که پوتین در سوچی، آشکارا به اردوغان گفته است که حمله به معارضین در ادلب، متوقف نخواهد شد. در ادامه، با بررسی اظهارات سخنگوی کرملین نیز، میتوان ابعاد روشنتری از این قضایا را دریافت.
دیمیتری پسکوف چهره متنفذ اکیپ پوتین و سخنگوی کاخ کرملین در مورد دیدار روسای جمهوری روسیه و ترکیه گفت: در دیدار سوچی، موضوع منطقه ادلب سوریه مطرح شد. بر اهمیت اجرای توافقات مربوط به این منطقه و پایبندی به توافقها تأکید شد. هر دو رهبر در مورد سوریه دیدگاههای خود را به تفصیل رد و بدل کردند و در مورد مسائل افغانستان، لیبی و قرهباغ بحث شد. طرف روسی تأکید کرد که طرفین باید به دنبال راهحلهای سازش در تعیین مرزها و توسعه زیرساختهای حمل و نقل باشند.
پسکوف در ادامه افزود: پوتین و اردوغان درباره کار در مورد گاز طبیعی و موضوع حمل و نقل گفتگو کردند. پوتین از تصمیمات به موقع دولت ترکیه در مورد پروژه ترک استریم قدردانی کرد. چراکه تصمیمات به سرعت گرفته شد و همه چیز به موقع اجرا شد. ادامه همکاریهای فنی نظامی و گسترش تماسها در مورد سامانههای موشکی پدافند هوایی اس -400 در دستور کار دو رهبر قرار دارد و احتمال تولید برخی از قطعات اس -400 در ترکیه مورد بحث قرار گرفت. ادامه و خاتمه ساخت اولین واحد نیروگاه هستهای آک کو یو مورد بحث قرار گرفت. ما در مورد ساخت واحدهای جدید و آنچه باید در رابطه با همکاری در توسعه بخش انرژی اتمی صلحآمیز در ترکیه انجام دهیم، صحبت شد. دو رهبر همچنین بر همکاری در زمینه فضایی و آمادهسازی فضانوردان ترکیه نیز تأکید کردند و این موضوعی بود که از سوی پوتین مطرح شد.
دیمیتری لارو در روزنامه ایزوستیا معتقد است: روابط دو کشور در مقایسه با سال 2015 زمانی که ترکیه هواپیمای جنگی روسیه را سرنگون کرد، وضعیت بسیار بهتری دارد. با این حال، اختلافنظرها در مورد برخی مسائل همچنان ادامه دارد.
رولان بیدژامف نیز در مورد اهمیت مسئله ادلب گفته است: درگیریها در منطقه ادلب سوریه، یکی از مهمترین مشکلاتی است که در آن، مذاکره با ترکها همیشه مطابق خواسته پیش نمیرود. با این حال، طرفین یکدیگر را درک میکنند و امتیازاتی در این زمینه گرفته میشود.
میخائیل روستوسکی، ستون نویس روزنامه مسکواسکی کومزولتس هم بر این باور است: دو کشور در موضوعاتی مانند قفقاز، سوریه، کریمه و آسیای مرکزی، اختلاف نظر و تنازع منافع دارند و به همین خاطر مسکو و آنکارا در جبهههای متفاوتی قرار دارند. بنابراین در برخی حوزهها، هنوز پتانسیل بزرگی برای تنش وجود دارد و طرفین باید مراقب باشند. چراکه روابط ترکیه و روسیه را میتوان به بازی پوکر تشبیه کرد که در آن، همه احتمالات همچنان باقی است.
آمور گادجیف، محقق موسسه مطالعات خاور نزدیک بر این باور است که روسیه و ترکیه در مواجهه با احتمال خروج غرب از افغانستان و سوریه با یک کار دشوار روبرو هستند. در چنین شرایطی، روسیه و ترکیه باید فوراً قدمهای مشترک بردارند و نحوه پاسخگویی مشترک به تهدید مشترک در آینده را مورد بررسی قرار دهند.
گنارد پتروف نیز به روزنامه نزاویسیمایا گازتا گفته است که بر اساس اظهارات پوتین، دو کشور در مسائل مختلف از لیبی گرفته تا قفقاز اختلاف نظر دارند.
عادت اردوغان به بیان گلایه
رجب طیب اردوغان در بازگشت از سوچی، گلایههایی را در مورد آمریکا و روسیه مطرح کرد.
او در مورد اف 35 گفت: «ما کشوری نیستیم که به راحتی پول به دست بیاوریم و آن را پخش و پلا کنیم. این پولها را راحت به دست نیاوردهایم. یا جنگندههای اف 35 را تحویلمان دهند یا یک میلیارد و چهارصد و پنجاه میلیون دلار ما را پس بدهند. من میدانم که این حرف من بعضیها را نگران میکند اما برث مک گورک عملاً هدایت گروه حامی تروریستها است و من فعالیت او را نمیپذیرم».
اردوغان در ادامه از روسیه نیز گلایه کرده و از اینکه نهادهای اقماری پ.ک.ک در مسکو دفتر دارند و چند بار هیئتهای دیپلماتیک آنها به روسیه رفته و با مقامات این کشور دیدار کردهاند، اظهار ناخشنودی کرد.
بررسی سخنان مقامات و رسانههای روسیه و پرهیز از انتشار بیانیه مشترک و خودداری از برگزاری کنفرانس مطبوعاتی و عدم دیدار هیئتها، مجموعاً نشاندهنده این است که روسیه، گستره روابط همه جانبه خود را با ترکیه پیش برده و با دادن وعده همکاری در ساخت قطعات موشک و زیردریایی و آموزش به فضانوردان ترکیه و ساخت واحدهای جدید نیروگاه هستهای، ترکیه را وابستهتر میکند اما مواضع خود را در مورد ادلب و آینده سوریه، به ترکیه نزدیک نمیکند.
در چند سال گذشته، ترکیه در چندین حوزه سیاسی و اقتصادی به روسیه وابسته شده و واقعیت این است که نهتنها بر اساس معادلات قدرت، بلکه با توجه به ماهیت نیازهای اقتصادی آنکارا به مسکو، در چانهزنی بر سر مسائل مختلف منطقه، این روسیه است که در برابر ترکیه از دست بالا و ابزارهای کارآمدتری برخوردار است. در نتیجه تلاش برای وارونهسازی این معادله در رسانههای آکپارتی و ادعای امتیازگیری مداوم ترکیه از روسیه، تنها نوعی واکنش روانی و تبلیغاتی است و بر روی ارض واقع، ما به ازای عینی ندارد.
انتهای پیام/