به گزارش خبرنگار سرویس ترکیه و قفقاز پایگاه خبری تحلیلی «آناج»، صندوق Tikvah یک بنیاد یهودی خصوصی مستقر در نیویورک است که مأموریت آن ترویج تفکر جدی یهودی در مورد مسائل پایدار زندگی بشر و چالشهای مبرمی است که یهودیان با آن روبرو هستند، فعالیت میکند.
جوزف شومونوف، دانشجوی جوان و البته نخبه در دانشگاه کالامازو، در رشته علوم سیاسی و مطالعات بینالملل، متمرکز در خاورمیانه است که باتوجه به مطالعات خوبش، بهعنوان اولین دانشجوی مورد حمایت صندوق tikvah یهودی قرار گرفته تا بهواسطه آن پژوهشهایی در مورد اتحاد رو به رشد اسرائیل و آذربایجان و پتانسیل آن برای مهار قدرت منطقهای ایران تحقیقاتی را انجام دهد.
البته این دانشجو دکتری برای سفارت آمریکا در آذربایجان کارآموزی کرده است و اخیراً کارآموز پژوهشی در موسسه هادسون بوده و مطالعات مهمی را در این حوزه دارد.
اینها مقدمهای کوتاه بود تا گریزی داشته باشیم به مقالهای که این جوان جاهطلب یهودی در عرصه سیاست در خصوص روابط باکو_تلآویو بهصورت تفصیلی نوشته است؛ البته باتوجه به طولانی بودن مقاله اقتباسی از آن ذکر شده و خواندن کاملش برای علاقهمندان توصیه میشود.
از تامین ۴۰ درصدی نفت اسرائیل تا استانداردهای ناتو
در مقدمه این مقاله آمده است:
«با خواندن آخرین عناوین در مورد روابط اسرائیل و آذربایجان، اغلب با عبارت “نفت در برابر اسلحه” مواجه میشوید. برخی از تحلیلگران، یک مشارکت دیپلماتیک ۳۰ ساله را در این ۳ کلمه خلاصه میکنند؛ اما باید گفت در این مقاله قصد دارم ابعاد وسیعتر از آنرا نشان دهم.»
آذربایجان پس از فروپاشی شوروی، مقادیر زیادی از نفت خزر را به اسرائیل عرضه کرد که تقریباً ۴۰ درصد از نفت اسرائیل را تشکیل می دهد. از سوی دیگر، اسرائیل با چشمانداز دوستی با همسایگان مسلمان خود، تسلیحات نظامی پیشرفته و کمکهای اطلاعاتی را عرضه داشته تا به معنای واقعی کلمه نفت در مقابل تسلیحات را به آذربایجان تامین کند. یکی از اهداف کمکهای نظامی نیز در راستای ارتقای قدرت نظامی آذربایجان تا نزدیک به استانداردهای ناتو بود.
باکو؛ کریدور امن هوایی اسرائیل
پس از وقوع فاجعه در 11 سپتامبر 2001، اسرائیل و آذربایجان مشارکت نظامی و پتروشیمی خود را در بحبوحه جنگ جهانی علیه تروریسم گسترش دادند. اسرائیل بهطور دورهای نوسازی نیروهای مسلح آذربایجان را با تأمین هوانوردی، توپخانه و تسلیحات ضدتانک آغاز کرد، زیرا باکو در زمان درگیری ایالات متحده در افغانستان و عراق یک کریدور هوایی برای ارتش آمریکا بود – البته ناظر بر تهران. امور در واقع، اطلاعات اسرائیل به خنثی کردن چندین حمله برنامه ریزی شده توسط عوامل ایرانی در آذربایجان، مانند حمله سال 2008 توسط حزب الله به سفارت اسرائیل و یک ایستگاه رادار ضد موشکی کمک کرد.
دومین شریک تجاری اسرائیل
پیشگامانهترین نتیجه روابط این دهه افتتاح خط لوله BTC در سال 2006 بود که به اسرائیل یک جایگزین سودآور برای عرضه نفت خود داد. مطمئناً یک “عامل اساسی نفت” وجود داشت، اما روابط تجاری نیز گسترش یافت، به طوری که آذربایجان به دومین شریک تجاری بزرگ اسرائیل تبدیل شد. تا سال 2009، گردش تجاری به 180 میلیون دلار رسید و چندین شرکت اسرائیلی شروع به سرمایه گذاری در اقتصاد کشاورزی آذربایجان کردند که از لحاظ تاریخی دومین بخش بزرگ این کشور است.
در دهه 2010، رژیم «نفت در برابر اسلحه» بالغ شد و باکو و تل آویو را در مسیر فعلی خود قرار داد. آذربایجان به یکی از بزرگترین تامین کنندگان گاز اسرائیل تبدیل شد و تا سال 2011 نزدیک به 30 درصد از سهام دولت یهود را به خود اختصاص داد. صادرات انرژی باکو از 800 میلیون دلار در سال 2011 به نزدیک به 1.8 میلیارد دلار در سال 2014 افزایش یافت، درست مانند شرکت دولتی نفت جمهوری آذربایجان. سوکار) حفاری در میادین نفتی اسرائیل را آغاز کرد.»
خرید فزاینده تسلیحات اسرائیلی
از سال 2010 تا 2011 هزینههای نظامی آذربایجان از 1.59 میلیارد دلار به 3.1 میلیارد دلار افزایش یافت که بخشی از آن به دلیل ارائه تسلیحات و حمایت اسرائیل از تولید تسلیحات داخلی مانند بسته بزرگی از پهپادها در سال 2011بود. اسرائیل منافعی را در آذربایجان دید ارمنستان در حال نزدیک تر شدن به ایران بود به طوری که روابط تجاری ایروان و تهران تا سال 2014 به 300 میلیون دلار رسید. در هر سطح از این روابط در حال تحول انگیزه افزایش روابط و مانعی بر سر راه روابط کامل دیپلماتیک از یک منبع – تهران – ناشی شده است.
۱۰۰ پرواز حامل تسلیحات
بخش اعظم این اتحاد بر پایه یک مشارکت امنیتی در حال توسعه بنا شده است. از سال 2016 تا 2021، آذربایجان 69 درصد از واردات تسلیحات خود را از اسرائیل دریافت کرده است که با فرود تقریباً 100 پرواز مملو از تسلیحات اسرائیلی در باکو ثابت شده است. فقط از سال 2020 تا 2022، کل خریدها 22 میلیون دلار بوده است. این دو کشور همچنین به معنای واقعی کلمه در حال رسیدن به ارتفاعات جدید هستند. صنایع هوافضای اسرائیل (IAI) در ماه آوریل اعلام کرد که دو ماهواره جدید به ارزش 120 میلیون دلار برای آذربایجان تامین خواهد کرد .
البته ایران هدف است. اگرچه آذربایجان پایگاه سوخترسانی برای حملات احتمالی اسرائیل به سایتهای هستهای ایران را انکار میکند، اما حداقل 50 حمله برنامهریزیشده تهران علیه اسرائیلیها و دیگر یهودیان در سراسر جهان و همچنین حمله در باکو ممکن است به این معنی باشد که آذربایجان آماده است تا با قدرت کامل وارد عمل شود و علناً در مورد این حمله صحبت کند
حمایت مجلس اسرائیل از تجزیهطلبان ایران با هدف تشدید تنشها
در آوریل 2023، پیشرفت قابل توجهی در داخل ائتلاف رخ داد، زیرا اسرائیل و آذربایجان تصمیم گرفتند یک جزء “قومی” را در عملیات شناسایی خود بگنجانند. این رویکرد جدید شامل استفاده اطلاعاتی محتاطانه از اقلیت آذربایجانی ایران برای جمع آوری اطلاعات بود. 32 نماینده کنست اسرائیل برای نشان دادن حمایت و تقویت پیوند خود با اقلیت آذربایجانی در ایران نامه همبستگی امضا کردند . این اقدام هم با هدف تشدید درگیری ها در داخل ایران و هم تقویت روابط نزدیکتر با جمهوری آذربایجان بود.
۳ دوست خوب علیه ایران
«اسرائیل و ترکیه در طول جنگ دوم قره باغ به عنوان یاران عجیب و غریب شروع به برقراری ارتباط مجدد کردند و هواپیماهای بدون سرنشین و سایر تسلیحات را برای نیروهای آذربایجان فراهم کردند رئیس جمهور علی اف در عادی سازی روابط بین دوستان خوب خود ثابت قدم است و تلاش میکند متحدان خود را در مقابل ایران در یک طرف قرار دهد.»