به گزارش سرویس فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «آناج»: آسیبشناسی هیأت یکی از عواملی است که هم امکان تحریف را کاهش میدهد و هم باعث جذب حداکثری به جوانان به مجالس اهلبیت (ع) میشود. در همین راستا پای صحبتهای حاج مهدی خادم آذریان از مداحان قدیمی و بهنام تبریز نشستیم تا گوشهای از آسیبهای مداحی عزاداریهای محرم را بررسی کنیم. مشروح این گفتگو را در ادامه میخوانید.
محتوای مجالس حسینی باید به روز اما پرمحتوا باشد
خادم آذریان: ما از طرفی به نوآوری و بهروز کردن مسائل معتقدیم زیرا در هرکاری این موضوع نباشد، رونق، شکوه و جلال از دست میرود. مقام معظم رهبری هم توصیه کردند که سعی کنید با زبان هنر فضائل و مصائب اهلبیت گفته شود که زبان هنر بسیار موثر و بُرّنده است اما در کنار آن توصیه بر پرمحتوا بودن اشعار و نحوه اجرا یک طرف دیگر قضیه است. بعدا احساس شد که بارقهای از مشکلات پیش میآید که به همین دلیل رهبر انقلاب فرمودند سعی کنید هیأت به سبک سنتی اداره شود و هیأتها، هیأت باقی بمانند و از برخی سبکها استفاده نکنید، بسیار شفاف اعلام کردند که به موسیقی پاپ و… حواستان را جمع کنید.
مداحی مقدم بر هر کاری شده است
عمده نگرانی من و مشکل اصلی ما بحث محتوای مداحی و اشعار است. انگیزه خلقت اهلبیت هدایت است و من قبلا هم گفتم که متاسفانه هیئات ما مداحمحور هستند و من این را جزء آسیبها میدانم که در هر کاری مداحی مقدم میشود. مثلا میگویند اجازه بدهید قرآن و تواشیح و … بخوانند تا مجلس برای مداح آماده باشد. این موضوع غلط است چون همه چیز مقدم بر این است که ما دین را یاد بگیریم و اصلا قیام امام حسین (ع) برای اصلاح دین مردم بود و به همین خاطر این هیئات علاوه بر ابراز ارادت به اهلبیت و گریه برای آنان باید از این جمع و پتانسیل بهرهبرداری معنوی، معرفتی و ولایی داشته باشند. هم قاری، هم سخنران و هم مداح باید مستمع را از نظر معنوی بالا بکشند. این تجربه من است که در هر مجلسی با تعریف از اهلبیت و بدون مصیبت باز هم مداحی کردهایم، مردم منقلب شدهاند.
محوریت مداحیها آهنگ و ملودی شده است
در حال حاضر محتوای مطالب و مداحیهایی که در مجالس گفته میشود از بُعد عاطفی و عاشقی است؛ من این موضوع را رد نمیکنم اما میتوانیم جوانان را به گونهای دیگر هم جذب کنیم. اگر جوان را با یک آهنگ و صدا جذب کنیم با آهنگ و صدای زیباتر هم جای دیگری میروند؛ امروز به گونهای شده که آهنگ بر محتوا غلبه کرده و مداح به شاعر میگوید مثلا احوالات حضرت قاسم را در این هنگ بنویس. یعنی محوریت ملودی است و شاعر مجبور است در آن قالب شعر را پیاده کند و در نتیجه اصل رسالت شاعر آئینی به حاشیه میرود. شاعر مجبور است محتوا را فدای شعر کند و در نتیجه محتوای چندانی در شعرها نمیبینیم.
برای گریاندن نباید هر حرفی را به زبان آورد
من در کلاسهای مداحی هم میدیدم که بعضا چون هدف گریاندن است با هرکاری میخواهند این امر را انجام دهند هدف گریاندن نیست اگرچه اجر معنوی دارد اما هدف متعالیتر از این است که به بهای گریاندن هر حرفی را به زبان بیاوریم.
در گذشته مجالس ما با معرفی اهلبیت آغاز میشد اما این مسأله امروز کمرنگ شده است در حالیکه محتوای اصلی ما باید این ذکر فضائل اهلبیت باشد.
حرکتهای فرهنگی ظرافتهای خاصی دارید؛ نه میتوان با تندخوئی با محتوای نامناسب برخورد کرد و نه میتوان بیتفاوت بود. ما باید به نوعی باعث جمع شدن نسل اول و سوم شویم و جلسات مشترک برای آنها برگزار کنیم. البته که جوانترها باید حرمت بزرگان را داشته باشند و بزرگان هم باید با سعهصدر با جوانان برخورد کنند، متاسفانه دیدهام که تا جوان میخواهد نظرش را ابراز کند، میگویند تو هنوز جوانی و یا جوانی که میگوید شما پیر شدهاید و دوره حرفهایتان گذشته است.
جوانان دست ما امانت هستند
اگر امروز جوانی به پدر و مادرش بگوید که میخواهم به هیأت بروم پدر و مادر نام هیأت، نام مداح و برنامه هیأت را نمیپرسد چون از بُعد عقیدتی و احساسی به ما اعتماد دارد و فرزندش را دست ما میسپارد، اگر من به عنوان مداح، دیگری به عنوان سخنران و خادم هیأت حرف درست بزند و کار درست انجام دهد هم تو اجر میبری و هم آن جوان هدایت میشود. اگر اعتقاد آن جوان با مداحی و سخنرانی من زاویه پیدا کرد تا قیامت نمیتوان پاسخ آن را داد.
ما هیچکدام با هم زاویه نداریم و همراستا هستیم؛ من معتقدم مداحی که میتواند پنج هزار نفر را جمع کند یعنی خداوند در این انسان جاذبهای گذاشته است که نمیتوان سرزنش یا دعوایش کرد اما با نحوه گفتارمان شاید آن اشکالهای جزئی را هم رفع کنیم، هم بزرگان باید با شفقت جوانان را راهنمایی کنند و هم مداحان جوان باید حرمت بزرگان را حفظ کنند.
خداوند اگر لذت نوکری اهلبیت را به انسان بچشاند، بعد از آن نه میتواند این لذت را کنار بگذارد و نه کنار برود. من اوایل نوحه را در کاغذی مینوشتم، مسیر خانه تا هیأت را به خدا التماس میکردم که بتوانم این نوحه را بخوانم. در تبریز ردیف خوانی امتیاز بزرگی است یعنی مثلا اگر روحانی روضه حضرت زهرا (س) را خواند مداحان باید آن را ادامه دهند به همین دلیل به خدا التماس میکردم ردیف روضهای که من نوشتم باشد تا من هم بتوانم مداحی کنم. یکبار شعری برای حضرت رقیه (ع) نوشته بودم، در راه مدام به خدا التماس میکردم خلاصه رسیدیم و من روبروی مداح نشستم. روحانی مجلس روضه حضرت علی اکبر (ع) خواند و من هم ناامید شدم و سرم را پائین انداختم. مداح اصلی هیأت به من گفت مهدی شروع کن گفتم من امروز شعر ندارم که بخوانم، نیم بیتی به من شعر یاد داد که شروع کن و ادامه را من میگویم. من شروع کردم و بعد هم دفتر را گرفتم و دوباره مصراع اول را که خواندم دیدم دفتر، دفتر شعر نیست و دفتر نسیه مردم است! من از استرس قالب تهی کرده بودم.
بزرگی در هیأت داشتیم که آن زمان نزدیک به 80 سال داشت و از همان دور ماجرا را فهمید؛ خطاب به من فریاد زد زود از منبر بیا پائین، ادامه نده. من هم از خداخواسته پائین آمدم، این بزرگ ما از جیبش کاه در آورد و بر سرش ریخت و فریاد زد بلند بگو یا حسین. گاهی هم این وسط میگفت یا حسین تو خودت دیدی که من چرا به این نوکر کوچکت اجازه مداحی ندادم، همین موضوع باعث شد تا من از تمام احوالات کمی شعر حفظ کنم و من هروقت یادی از اساتیدم میکنم بیشتر از همه یاد آن بزرگوار هستم که من را مجبور به حفظ شعر کرد.