گروه دین و مذهب آناج: روز 25 شوال سال 148 هـ. ق، روز اندوه مدینة النبی در فراق قطب دانش جهان و رئیس مذهب جعفری بود.
جاسوس ها و مزدوران منصور دوانقی، مدت ها خانه امام را تحت نظر داشتند. سرانجام منصور موفق شد با به کارگیری دسیسه ای، سمی قوی را به دست یکی از خدمه هایش به امام(ع) بنوشاند.
امام جعفر صادق(ع) در هنگام شهادت 65 سال داشت و این در حالی بود که پس از امام باقر(ع)، 34 سال امامت کرد. حکومت امویان در زمان امام صادق(ع)، از سال 105 هـ. ق درگیر مسائل سیاسی و مبارزه با حرکت های ضدحکومتی بود تا اینکه در سال 132 هـ. ق، بنی عباس توانستند بنی امیه را از تخت حکومت جائرانه خود پایین بکشند و خود بر کرسی حکومت تکیه زنند.
در آغاز، بنی عباس شعارهایی مبنی بر پیروی از ائمه اطهار(ع) می دادند، با این هدف که بتوانند افکار عمومی را به سوی خود جلب و از محبوبیت امامان معصوم(ع) نزد مردم، به سود خود بهره برداری کنند.
امام صادق(ع) به خوبی می دانست که با آمدن بنی عباس، فقط نام حکومت عوض خواهد شد و حتی جنایت های آنان برای محکم کردن پایه های حکومت خویش، بیشتر از امویان خواهد بود. ازاین رو، هیچ گاه حرکت های بنی عباس را تأیید نکرد و اصحاب و شاگردان را از همراهی با آنها بازداشت. امام از درگیری های پیش آمده میان دو حکومت ستمگر بنی عباس و بنی امیه استفاده کرد و کرسی درس های دینی و تجربی امام باقر(ع) را ادامه داد.
در زمان امام صادق(ع) شرایط ویژه فرهنگی بر جامعه حاکم شده بود. دانش های گوناگون اعم از اسلامی و تجربی پدید آمده بود، و هرکس نظریه ای جدید بیان می کرد و مردم از این همه پیشرفت علم شگفت زده بودند.
در کنار دانش های گوناگون، فرقه هایی چون معتزله، جبریه، مرجئه، غلات، زنادقه، مشبهه، متصوفه و مانند آن پدید آمده بود که هریک عقایدی برای خود داشتند. امام صادق(ع)، در چنین شرایطی زمام امور را به دست گرفته و دانشگاه علمی و فرهنگی پدر بزرگوارش را رونق درخور توجهی بخشیده بود تا آنجا که تعداد شاگردان ایشان، حدود چهار هزار نفر بیان شده است. از جمله شاگردان ایشان می توان به هشام ابن حکم، محمد ابن مسلم، ابان ابن تغلب، هشام ابن سالم، مؤمن طاق و مفضل ابن عمرو اشاره کرد.
جابر بن حیان که کتاب های وی در زمان قرون وسطی به زبان های گوناگون اروپایی ترجمه و پدر علم شیمی نامیده شده، از دیگر شاگردان معروف امام صادق(ع) است. امام صادق(ع) درهای جدیدی از علوم را چه در زمینه خداشناسی و چه در حیطه تجربی به روی انسان های جویای علم گشود.
امام صادق(ع) هم زمان با کار علمی، به کار تبلیغی و اجتماعی می پرداخت و در همه جا نمایندگانی داشت.
آن حضرت، با وجود تمام مشکلات و خفقان های حکومتی، همواره حامی شیعیان و مسلمانان بود و خود، به اوضاع یتیمان و آسیب دیدگان رسیدگی می کرد. امام صادق(ع) تقیه را برای در امان ماندن از ستم حاکمان جور، ترویج داد؛ هرچند هیچ یک از حاکمان عصر، با وجود آن حضرت، آسوده خاطر حکومت نکردند.
روز شهادت امام صادق(ع)، روز پایان مبارزات علمی، اجتماعی و سیاسی نبود، بلکه شیعیان با بصیرتی که ایشان تربیت کرده بود، عزم خود را بر مبارزه علیه طاغوت بیشتر کردند. پس از شهادت امام صادق(ع)، امام کاظم(ع) ایشان را با دو پارچه ای که با آن احرام می بستند، کفن کرد و عمامه و لباس هایی از امام سجاد(ع) را با ایشان قرار داد. تابوت امام صادق(ع) بر روی هزاران دست، غریبانه به سوی بقیع تشییع شد و درحالی که آثار غم و اندوه در چهره همه به ویژه امام کاظم(ع) نمایان بود، صادق آل محمد را در کنار پدران بزرگوارش در بقیع به خاک سپردند.
امام صادق(ع) و انقلاب فرهنگی
برای هیچ یک از امامان معصوم(ع)، مانند امام صادق(ع) فرصت و شرایط مساعدی پیش نیامد تا بتواند در سطح گسترده، انقلابی فرهنگی برپا کند و با تشریح فرهنگ غنی و پرمایه اسلام و تأسیس دانشگاه ها و مدارس، اسلام را گسترش دهد. کشمکش ها و اختلاف های میان بنی امیه و بنی عباس و اشتغال آنها به خود، چنین فرصتی را برای امام صادق(ع) به وجود آورد. آن بزرگ مرد علم و عمل، از این فرصت بهره برد و اسلام و فقه آن را از دیدگاه ائمه اهل بیت(ع)؛ جانشینان حقیقی رسول خدا(ص) به همگان معرفی کرد. همچنین، با تربیت شاگردان بسیار و برجسته، حیات تازه ای به اسلام و مسلمانان بخشید و فرهنگ ناب تشیع را که از اسلام ناب محمدی سرچشمه گرفته بود، به جهانیان عرضه کرد. خداوند در حدیث لوح، درباره امام صادق(ع) چنین می فرماید:
شک کنندگان در صداقت و حقانیت جعفر(ع)، هلاک می شوند. آن که سخن و مکتب او را رد کند، سخن و مکتب مرا رد کرده و این سخن و وعده قطعی من است که مقام جعفر(ع)را گرامی دارم و او را از پیروان و یاران و دوستانش شادمان سازم.
زندگی امام صادق(ع)، فراز و نشیب بسیاری دارد. «از نخستین روز برانگیختگی تا لحظه بدرود زندگی پرتلاش و پرثمرش، 33 سال طول کشید. در این مدت، فراز و نشیب ها و تحولات سیاسی و اجتماعی، شرایط زندگی امام و شیعیان را بارها تغییر داد. شاهین ترازوی پیکار، به سود و به زیان جبهه تشیع نوسان ها دید. گاه چنان شد که خوش بین ترها پیروزی شیعه را بسی نزدیک و در دسترس دیدند و حتی در آمادگی اوضاع برای قدرت نمایی نظامی، مبالغه کردند و گاه چنان شد که اختناق و فشار، مجال تنفس نیز به امام و یاران نزدیکش نمی داد و همه آرزوها را بر باد رفته وانمود می کرد…. امام صادق در همه این احوال، همان رهرو و راهبر مصمم و آگاه و نستوهی بود که در میان صدها آیت یأس و آهنگ امید، تنها و تنها به رفتن و راه دراز را هرچه بیشتر طی کردن و مرحله های ناگزیر را پشت سر نهادن، می اندیشید و پس مایه های عشق و اخلاص و ایمانش را در همه حال و هر زمان و با شیوه متناسب، بی دریغ مبذول می داشت و بار سنگین تکلیف الهی را به سرمنزل، نزدیک می ساخت»
نخبگان بی بصیرت و غیرانقلابی
وقتی سخن از حرکت عظیم علمی امام صادق(ع) به میان می آید، به سرعت، به کوشش آن حضرت برای پرورش چندین هزار شاگرد اشاره می شود، ولی هیچ گاه این پرسش مطرح نمی شود که چرا آن امام مظلوم، با وجود چندین هزار شاگرد، دست به شمشیر نبرد و قیام نکرد؟
نقل است روزی تعدادی از شاگردان آن حضرت به ایشان اعتراض کردند و گفتند: «به خدا، خانه نشینی برای تو روا نیست؛ زیرا یاران و دوستان بسیاری داری.» در آن هنگام، امام صادق(ع) به هفده عدد گوسفند اشاره کرد و فرمود: «به خدا سوگند! اگر شیعیان من به اندازه تعداد اینها (گوسفندان) بودند، خانه نشینی برایم روا نبود».
یکی از یاران امام صادق(ع) به دیدار آن حضرت رفت و گفت: چرا نشسته ای به اینکه صد هزار شمشیرزن، یار و یاور داری؟
امام صادق(ع) در پاسخ، با اشاره به تنورِ آتش، فرمود: «به درون آتش تنور برو و در آن بنشین!» آن شخص گفت: مولای من! مرا در آتش نسوزان! مرا رها کن تا من نیز حرفم را پس بگیرم. امام فرمود: «تو را رها کردم.» سپس به یکی از یاران راستین و وفادار و انقلابی خود فرمود: «درون آتش برو و در تنور بنشین.» او نیز بی درنگ به درون آتش رفت. آنگاه امام از شخصی که درون تنور نرفت، پرسید: «چند نفر مانند این شخص هست؟» وی پاسخ داد: «سوگند به خدا! حتی یک نفر مثل این شخص پیدا نمی شود».
آری! امام جعفر صادق(ع) چندین هزار شاگرد نخبه را تربیت کرد، ولی هیچ یک از بصیرت و روحیه انقلابی برخوردار نبود.
نه تنها امام صادق(ع)، مظلومانه در میان این همه شاگرد تنها ماند، بلکه کار به جایی رسید که برخی شاگردان و نخبگان برجسته ایشان، در برابرش قد علم کردند و دست به تحریف اسلام ناب محمدی(ص) زدند.
امام صادق(ع) از فرصت های گوناگونی برای دفاع از دین و حقانیت تشیع و نشر معارف صحیح اسلام استفاده می برد. مناظرات زیادی نیز در همین موضوعات میان ایشان و سران فرقه های گوناگون انجام پذیرفت که طی آنها با استدلال های متین و استوار، پوچی عقاید آنها و برتری اسلام ثابت می شد. همچنین در حوزه فقه و احکام نیز توسط ایشان فعالیت زیادی صورت گرفت، به صورتی که شاهراههای جدیدی در این بستر گشوده شد بدین ترتیب، شرایطی مناسب پیش آمد و معارف اسلامی بیش از هر وقت دیگر از طریق الهی خود منتشر گشت، به صورتی که بیشترین احادیث شیعه در تمام زمینه ها از امام صادق(ع) نقل گردیده است با این رویکرد، مذهب تشیع به نام مذهب جعفری و فقه تشیع به نام فقه جعفری خوانده می شود.
و ماند شیعه که “قال الامام صادق” داشت…
چه شد که در افق چشم خود شقایق داشت
مدینه ای که شب پیش، صبح صادق داشت
اگرچه شمس وجودش به سمت مغرب رفت
هزار قله ی پر نور در مشارق داشت
چه با شکوه، غم خود به دل نهان می کرد
چه شِکوه ها که از ان فرقه ی منافق داشت
به غیر داغ محرم، گلی زباغ نچید
چقدر روضه ی گودال در دقایق داشت
خلیل بود ولی آتشش سلام نشد
همان که در نفسش عطری از حدائق داشت
هزار طائفه آمد هزار مکتب رفت
و ماند شیعه که “قال الامام صادق” داشت
شاعر: جواد محمدزمانی
شهادت رئيس مذهب شيعه حضرت امام جعفر صادق (عليه السلام) بر همه مسلمين بالاخص شيعيان تسليت باد.
انتهای پیام/