به گزارش خبرنگار سرویس اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «آناج»، شب یلدا، که در آذربایجان به «چیلله گجسی» معروف است، یکی از مهمترین و زیباترین آئینهای فرهنگی مردم این منطقه به شمار میرود.
این شب، که به عنوان طولانیترین شب سال شناخته میشود، با آداب و رسوم خاصی همراه است که ریشه در تاریخ و فرهنگ غنی این دیار دارد. اگرچه برخی از این رسوم در گذر زمان دچار تغییر و تحول شدهاند و حتی به تجملات تبدیل شدهاند، اما زیباییهای اولیه این آیینها همچنان در دل مردم زنده است.
از «خُنچا آپاردی»، «ناغئل دماخ» و «بایاتی اوخوماخ»
از جمله رسوم خاص شب یلدا در آذربایجان میتوان به «خُنچا آپاردی»، «ناغئل دماخ» و «بایاتی اوخوماخ» اشاره کرد. این آئینها به نوعی نماد پیوند خانوادهها و انتقال فرهنگ و سنن از نسلهای گذشته به نسل جدید هستند.
«خُنچا آپاردی» به معنای آوردن خنچه برای نوعروسان است که امروزه متأسفانه به تجملاتی تبدیل شده که هزینههای زیادی را بر دوش زوجهای جوان میگذارد.
تجملزدگی آفت رسوم قدیمی و اصیل آذربایجان
سارا حسنبیگلو، جامعهشناس و پژوهشگر فرهنگ بومی آذربایجان، در این باره میگوید: آئین شب یلدا در واقع نماد امید و زندگی است. مردم آذربایجان با برگزاری این مراسم به استقبال روزهای بلند و گرم میروند. اما متأسفانه در سالهای اخیر، برخی از رسوم مانند خنچهبردن برای نوعروسان دچار تجملزدگی شده است که این موضوع میتواند آسیبهایی به فرهنگ ما وارد کند.
وی بر اهمیت حفظ اصالت این آئینها تأکید کرده و میگوید: شب یلدا نه تنها یک جشن است، بلکه فرصتی است برای گردهمایی خانوادهها و انتقال داستانها و حکایتها از نسلهای گذشته.
وقتی تلویزیون وجود نداشت…
این جامعهشناس و پژوهشگر فرهنگ بومی ادامه میدهد: متأسفانه با تغییرات اجتماعی و اقتصادی، برخی از این رسوم تحت تأثیر قرار گرفتهاند و نیاز است که ما به حفظ اصالت آنها توجه بیشتری داشته باشیم.
وی با اشاره به روایتهای شیرین شب یلدا، گفت: در شب یلدا، خانوادهها دور هم جمع میشوند و با خوردن میوههایی چون هندوانه، گردو، بادام و سنجد، شب را جشن میگیرند. این خوراکیها نه تنها نماد سرسبزی و باروری هستند بلکه یادآور زحمات کشاورزان نیز میباشند.
حسینی خاطرنشان کرد: در گذشته، وقتی تلویزیون وجود نداشت، بزرگان خانواده قصههایی چون حسین کرد شبستری و کوراوغلی را تعریف میکردند که امروزه این داستانها نیز بخشی از میراث فرهنگی ما شدهاند.
در آذربایجان، چیلّه گجسی به عنوان نوید روزهای خوب شناخته میشود
مریم رجبی، نویسنده و پژوهشگر ادبیات شفاهی نیز در گفتگو با خبرنگار آناج به اهمیت داستانسرایی در شب یلدا اشاره کرده و میگوید: قصهگویی در شب یلدا یکی از زیباترین آداب این شب است. این داستانها نه تنها سرگرمی هستند بلکه حامل پیامهای اخلاقی و اجتماعی نیز میباشند. باید تلاش کنیم تا این سنت را زنده نگه داریم.
وی چیلّه گجسی را نوید روزهای خوب دانسته و یادآور میشود: در آذربایجان، چیلّه گجسی به عنوان نوید روزهای خوب شناخته میشود. مردم این منطقه با ورود به چله کوچک، امید به روزهای گرمتر و بلندتر را در دل دارند.
رجبی ادامه می.دهد: به همین دلیل، جشنهای بزرگی برای این مناسبت برگزار میشود. در گذشته، مردم با شعری به چله بزرگ سلام میکردند و از او خواسته میشد که سختیهای زمستان را تحمل کنند تا روزهای خوب فرا برسد.
شب چله جزء میراث فرهنگی ناملموس مردم آذربایجان به شمار میآید
این پژوهشگر فرهنگ بومی آذربایجان میگوید: شعرخوانی در این شب نیز یکی از رسوم رایج است که تأکید بر امید و زندگی دارد. مردم با خواندن اشعار محلی و سنتی، فضای جشن را شادابتر میکنند.
وی با اشاره به میراث فرهنگی ناملموس، خاطرنشان کرد: شب چله جزء میراث فرهنگی ناملموس مردم آذربایجان به شمار میآید. هرچند تاریخ دقیق آغاز این جشن مشخص نیست، اما جایگاه ویژهای در دل مردم دارد.
رجبی ادامه میدهد: در سالهای اخیر، تلاشهایی برای مستندسازی آئینهای شب چله صورت گرفته است تا بتوانیم این میراث را برای نسلهای آینده حفظ کنیم. شب یلدا یا چیلّه گجسی نه تنها یک جشن بلکه فرصتی برای تجدید پیوندها و یادآوری ارزشهای فرهنگی است. هرچند برخی از رسوم دچار تغییراتی شدهاند، اما زیباییهای اولیه این آیین همچنان وجود دارد. با تلاش برای حفظ اصالت این آئینها و مستندسازی آنها، میتوانیم فرهنگ غنی آذربایجان را برای نسلهای آینده حفظ کنیم و امید را در دل مردم زنده نگه داریم.
انتهای خبر/