آناج-گروه ترکیه و قفقاز؛ تازهترین آمار و اطلاعات جمعیتی سازمان ملل متحد، نشاندهنده این است که ترکیه در میان کشورهای پرجمعیت جهان، بر پله نوزدهم ایستاده است.
اطلاعات سازمان ملل نشاندهنده این است که ترکیه با 83 میلیون و 384 هزار و 680 نفر، در رده نوزدهم است. این در حالی است که ایران، با 83 میلیون و 992 هزار و 953 نفر بر پله هفدهم ایستاده و آلمان نیز با 83 میلیون و 783 هزار و 954 نفر هجدهم است.
آمارها نشاندهنده این است که ضرباهنگ رشد جمعیت در ترکیه، کُند شده و فاکتورهایی همچون بالا رفتن سن ازدواج و به تبع آن افزایش سن بارداری در کنار برخی تفاوتهای جمعیتی در استانها و مناطق مختلف ترکیه، حاوی اطلاعاتی است که نگرانی دولتمردان این کشور را به دنبال میآورد.
آخرین اطلاعات رسمی مرکز ملی آمار ترکیه، نشاندهنده این است که وضعیت اقتصادی چند سال اخیر و بروز مشکلات بزرگی همچون تورم بیسابقه، گرانی و بیکاری، بر میزان رشد جمعیت، تأثیر منفی گذاشته و بخش قابلتوجهی از جوانان ترکیه، در سنین بالا ازدواج میکنند.
ترکیه به عنوان یک کشور عضو ناتو، دارنده پرجمعیتترین نیروهای مسلح در میان اعضای این پیمان نظامی است و طبیعتاً ضرباهنگ رشد جمعیت، علاوه بر اهمیت آن در حوزههای اقتصادی و کشاورزی، در حوزه دفاعی نیز اهمیت والایی دارد.
نگرانی از ابعاد قومی و استانی رشد جمعیت
یکی از معیارهای مهم جمعیتی، نرخ باروری است. عدد تعریف شده به عنوان نرخ باروری کلی، درواقع میانگین تعداد تولد فرزندان یک زن در گروه سنی ایدهآل زایمان یعنی بین سنین 15 تا 49 سال اشاره دارد. در حالی که نرخ باروری کل در سال 2001 میلادی در حد 2.38 بود، در سال 2020 میلادی این رقم به 1.76 رسید.
در سال 2019 میلادی در ترکیه، شمار تولد نوزادان زنده، یک میلیون و 186 هزار و 560 نفر بود. اما در سال 2020 به یک میلیون و 112 هزار و 859 نوزاد رسید.
از میان 81 استان ترکیه، ردههای نخست نرخ بالای باروری، از آنِ 10 استان کردنشین است. از لحاظ شاخص استانی، استان کردنشین شانلی اورفا با بالاترین میزان باروری در حد 3.71 کودک در سال 2020 بوده است. پله دوم از آنِ استان کردنشین شرناخ با نرخ 3.22 کودک است و دو استان کردنشین دیگر یعنی سیرت و آگری نیز در ردههای سوم و چهارم هستند. پلههای پنجم تا دهم لیست نیز از آن 6 استان کردنشین دیگر هستند که عبارتاند از: موش، ماردین، بتلیس، وان، باتمان و دیاربکر.
میانگین بالای نرخ باروری در استانهای کردنشین در حالی است که استانهای ترکنشین، وضعیت متفاوتی دارند. نرخ باروری در کارابوک 1.29 بود، در زونگولداک و کوتاهیا نیز عدد 1.31 ثبت شده است.
میانگین نرخ باروری در ترکیه بر روی عدد 1.76 است اما این میزان در 10 استان کردنشین، حتی دو برابر نرخ میانگین کشور را ثبت کرده است.
در چند سال گذشته و به خاطر شکل گرفتن ائتلاف جمهور، یعنی همپیمان شدن حزب عدالت و توسعه محافظهکار دموکرات با تندترین جریان راست افراطی ترکیه یعنی حزب حرکت ملی، شاهد ترویج روزافزون گفتمان ملیگرایی ترکی در ترکیه هستیم.
در نتیجه ائتلاف اردوغان – باغچلی، نمیتواند نسبت به این واقعیت آماری بیاعتنا باشد که ضرباهنگ رشد جمعیت در استانهای کردنشین، به مراتب بیشتر از استانهای ترکنشین است.
افزایش میانگین سنی در ازدواج اول زنان
میانگین سنی اولین ازدواج برای زنان که در سال 2015 میلادی در حد 24.4 سال بود، در سال 2020 به 25.1 سال رسید.
طبق اسناد و آمار ازدواج، میزان ازدواج رسمی دختران در گروه سنی 16 تا 17 سال در کل ازدواجهای رسمی در سال 2010 در حد 7.8 درصد بود اما در سال 2020 به 2.7 درصد کاهش یافت. البته نهادهای مدنی و گروههای فعال در ارتباط با منع ازدواج کودکان و نوجوانان، از این وضعیت راضی و خشنود هستند.
اشاره به این نکته نیز مهم است که به طور گسترده و مشهود، میانگین سن ازدواج دختران و پسران، در میان خانوادههای قشر محافظهکار، کمتر از خانوادههای کمالیست، لیبرال و غربگرا است.
گرانی، بیکاری و مهاجرت
منتقدین و مخالفین دولت اردوغان بر این باورند که سازمان ملی آمار، از ترس نهاد ریاست جمهوری، اطلاعات روشنی در مورد بیکاری ارائه نمیدهد. شاهد این مدعا، برکناری دو معاون رئیس مرکز ملی آمار است که از دید دولت، اطلاعات سیاه نمایانهای منتشر کردهاند. به همین خاطر، در مورد اعلام آمار روشن و دقیق بیکاری در ترکیه، روایات مختلفی وجود دارد.
اطلاع از ابعاد حقیقی آمار بیکاری، ارتباط مستقیمی با انگیزه ازدواج و تغییرات جمعیتی دارد و در نتیجه نمیتوان از اهمیت این فاکتور غافل شد. اما در هر حال، تصویر واقعی و روشنی که از تابلوی تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ترکیه به چشم میخورد، این است که موج مهاجرت جوانان از ترکیه به کشورهای اروپایی، شدت گرفته و یکی از دلایل اصلی آن، نداشتن امید به دست یافتن به فرصت شغلی و کار و استخدام است.
در نتیجه بخش قابلتوجهی از جوانان نخبه ترکیه و به ویژه فارغالتحصیلان دبیرستانهای مهم ترکیه، برای تحصیلات دانشگاهی به اروپا میروند و در همین حال، فارغالتحصیلان دانشگاههای برتر ترکیه نیز، غالباً در جستجوی راهی برای اقامت در کشورهای دیگر هستند.
در پایان باید گفت، در ترکیه نیز مانند دیگر کشورهای جهان، بین معیشت، وضعیت اقتصادی و شرایط اجتماعی و سیاسی کشور، ارتباط دقیق و مستقیمی وجود دارد. در شرایطی که در چند سال اخیر، فضای سیاسی و اجتماعی ترکیه، گرفتار دوقطبی و تنشهای مداوم بین حاکمیت و اپوزیسیون شده و همچنین با در نظر گرفتن این واقعیت که بحران اقتصادی میلیونها خانواده ترکیه را در شرایط دشوار قرار داده، نمیتوان انتظار داشت که الگوی سن ازدواج، بارداری مادران و رشد جمعیت، در میانمدت دچار تغییر مثبت شود.
انتهای پیام/