آناج-گروه ترکیه و قفقاز؛ همزمان با داغ شدن موضوع خروج تدریجی نیروها و تجهیزات نظامی آمریکا از منطقه، تلاش مقامات آنکارا برای جلب رضایت واشنگتن در مورد پرونده افغانستان، اهمیت ویژهای پیدا کرده است.
این در حالی است که چالشهای امنیتی در افغانستان ادامه دارد و پس از پیشرویهای جدید طالبان، محمد اشرف غنی ناچار به برکناری و جابهجایی شده و با صدور فرمانی ژنرال بسمالله محمدی را به عنوان سرپرست وزارت دفاع ملی و ژنرال عبدالستار میرزکوال را به عنوان سرپرست وزارت کشور افغانستان معرفی کرده است.
بررسی اجمالی تابلوی مناقشات و درگیریهای افغانستان، نشاندهنده این واقعیت است که پرونده افغانستان از بسیاری جهات، از لیبی و حوزههای دیگر پیچیدهتر است و ترکیه نمیتواند به همان سهولتی که در لیبی و مناطق دیگر صاحب نفوذ شده، در افغانستان نیز در کوتاهمدت به اهداف خود برسد.
توپی که ناتو به بایدن پاس داد
با آنکه رجب طیب اردوغان رئیسجمهور ترکیه انتظار داشت که صفر تا صد حضور نظامی ترکیه در افغانستان در نشست سران ناتو در بروکسل ختم به خیر شود، اما ظاهراً ناتو تصمیمگیری در مورد این موضوع را به خود آمریکا حواله داده است. حالا در شرایطی هستیم که میتوانیم بگوییم ترکیه برای تداوم حضور نظامی در افغانستان، با آمریکا به توافق اولیه رسیده اما موانع و چالشهای این مسیر، کم شمار و بیاهمیت نیستند.
جیک سالیوان مشاور عالی امنیت ملی کاخ سفید اعلام کرده که در دیدار جو بایدن و اردوغان، موضوع فرودگاه افغانستان مطرح شده و چنین نتایجی حاصل شده است:
1.بایدن نهتنها از پیشنهاد اردوغان استقبال کرده، بلکه در مورد لیست درخواستهای او قول همکاری داده است.
2.برای حصول توافق نهایی، دو تیم تعیین شدهاند که به صورت مرتب باهم دیدار خواهند کرد.
3.آمریکا بدون تعارف اعلام کرده که تعهدهای امنیتی ترکیه را ارزشمند تلقی میکند، اما پلان بی جایگزین آمریکا این است که اگر ترکیه از پس کار برنیاید، آمریکا سریعاً یک شرکت امنیتی بخش خصوصی را وارد کار خواهد کرد.
شاید در گام نخست، باید به این مسئله اندیشید: حتی در صورتی که در مورد تمام ابعاد حضور نظامی ترکیه در افغانستان، بین آنکارا و واشنگتن توافق شود آیا خود دولت افغانستان تصمیم نهایی را حق طبیعی خود نخواهد دانست؟
عبدالله عبدالله رئیس شورای عالی مصالحه ملی افغانستان در حاشیه اجلاس مجمع دیپلماسی آنتالیا، اظهارنظر محتاطانهای کرده و گفته است: «واشنگتن با دولت ترکیه در سطوح مختلف مذاکره کرده و درباره تأمین امنیت فرودگاه رایزنی کردهاند. همچنین نظر دولت پاکستان را جویا شده و آنها هم موافقت کردهاند. ولی پاکستان و ترکیه هنوز به جزئیات این مسئله اشاره نکردهاند. من شخصاً بهعنوان یک شهروند افغانستان، استقرار نیروهای ترکیه در کشورم را مهم میدانم».
عبدالله عبدالله در مورد مذاکرات صلح که قرار است در استانبول برگزار شود، چنین گفته است: «متأسفانه طالبان حضور بدون چون و چرا در این نشست را نپذیرفته و برای شرکت در کنفرانس استانبول شروط غیرواقعی و غیرمنطقی مطرح کرده است. به باور من این کنفرانس میتوانست فرصتی برای احیای مجدد روند صلح و مذاکرات باشد ولی رفتار طالبان مانع شده است».
این سخنان عبدالله عبدالله در حالی بیان شده که هنوز تأیید ایجابی و مثبتی از سوی اشرف غنی بیان نشده و انتظار میرود که نتایج نشست سهجانبه وزرای امور خارجه ایران، افغانستان و ترکیه نیز بر این روند تأثیر بگذارد.
گفتگوی وزرای دفاع ترکیه و آمریکا
طبق اطلاعات رسمی منتشر شده توسط وزارت دفاع ملی ترکیه، ژنرال خلوصی آکار به صورت تلفنی با لیوید آستین وزیر دفاع آمریکا صحبت کرد. این دو مقام دفاعی عضو ناتو، در مورد مسائل دفاعی و امنیتی گفتگو کردند.
آکار اعلام کرده که آنها در مورد موضوعات منطقهای، دوجانبه و دفاعی و امنیتی پس از اجلاس ناتو تبادل نظر کردند. اما ظاهراً موضوع افغانستان مهمترین محور گفتگوهای آنان بوده است.
در بیانیه پنتاگون نیز به این اشاره شده که روابط میان ترکیه و آمریکا و ادامه حضور نمایندگیهای دیپلماتیک در افغانستان محور گفتگوی تلفنی آکار و آستین بوده است.
وزیر دفاع آمریکا همچنین با تأکید بر اهمیت همکاریهای نظامی و دفاعی میان آنکارا و واشنگتن به دلیل نقش ترکیه در ایجاد صلح و امنیت در منطقه، از خلوصی آکار قدردانی کرده است.
مخالفین چه میگویند؟
برخی از روزنامهها و رسانههای متعلق به احزاب مخالف اردوغان در ترکیه، در گزارشها و تحلیلهای خود به این موضوع اشاره کردهاند که حضور در افغانستان به معنی به خطر انداختن جان سربازان تُرک است و در شرایطی که آمریکا و دیگران از افغانستان خارج میشوند، نیازی به ادامه حضور ترکیه در این کشور وجود ندارد. اما واقعیت این است که بر اساس سنت سیاسی و اجتماعی روند تبلیغاتی موجود در رسانهها و افکار عمومی ترکیه، حتی سران احزاب مخالف نیز همواره از تحرکات نظامی برونمرزی ارتش ترکیه حمایت کردهاند.
در نتیجه حتی موضوعی به نام مخالفت با دولت نیز باعث نشده که احزاب مخالف در نشستهای پارلمان به درخواست صدور مجوز اعزام نظامیان ترکیه به عراق، سوریه، لیبی و کشورهای دیگر رأی منفی دهند.
مهمترین چالش نظامی ترکیه در منطقه
در ماهها و سالیان اخیر در سیاست خارجی تیم اردوغان، همواره این واقعیت مشهود بوده که میل به استفاده از قدرت سخت و حضور نظامی در حوزههای برونمرزی، به عنوان یک نقطه اتکای مهم مورد توجه قرار گرفته است.
در حال حاضر علاوه بر آنکه صدها تن از نیروهای نظامی ترکیه در چارچوب مأموریتهای پیمان نظامی ناتو در افغانستان، بالکان و مناطق دیگر حضور دارند، ارتش ترکیه در برخی جاهای دیگر هم گاه به صورت اشغالگر و مهمان ناخوانده و در جاهای دیگر نیز به عنوان شریک نظامی و سیاسی حضور دارد.
از جمهوری آذربایجان و مناطقی از قرهباغ گرفته تا عراق، سوریه، لیبی، قطر، سومالی و چندین کشور دیگر، ترکیه حضور نظامی دارد و مقامات این کشور همواره بر این موضوع تأکید میکنند که استفاده از نیروی نظامی در کشورهای مختلف منبع مهمی برای حفظ اقتدار ترکیه است.
در حال حاضر نیز تلاش برای در دست گرفتن کنترل امنیتی فرودگاه بینالمللی کابل به عنوان مهمترین هدف سیاسی اردوغان در افغانستان قلمداد میشود. اما واقعیت این است که مسئله صرفاً در حد یک خدمت پیمانکاری امنیتی نیست و آنکارا نمیخواهد همچون یک شرکت پیمانکار فعالیت کند که امنیت یک فرودگاه بینالمللی را در اختیار دارد.
این فقط یک دستگرمی و آغازی برای نفوذ منطقهای و همکاریهای نظامی و امنیتی گسترده است و میتواند در توالی آن، ارتباط نظامی مستحکمی با گروههای موسوم به جهان ترک نیز برقرار کند.
اما سؤال اینجاست: آیا ترکیه به راحتی و با سهولت تمام میتواند در افغانستان به تمام اهداف مدنظر خود برسد؟ پاسخ منفی است. مسیر حضور حرکت در افغانستان برای ترکیه یک فضای هموار و جاده باز و روشن نیست و در این منطقه چالشهای عمدهای وجود دارد.
علاوه بر مسائل داخلی مهمی همچون چالش طالبان و مسائل قومی دیگر، مهمترین چالش ترکیه این است که باید نسبت قدرت نظامی خود را در همسویی با اهداف دو دوست تنظیم کند که اتفاقاً هر دو آنها دشمن همدیگر هستند.
ترکیه ناچار است موازنه حفظ قدرت با آمریکا و روسیه را حفظ کند و در جایی قرار بگیرد که به طور همزمان مورد قبول این دو قدرت باشد. سادهترین و روشنترین توصیف در مورد این سیاست تیم اردوغان، تلاش یک بندباز برای حفظ تعادل، بر یک ریسمان باریک است.
واقعیت این است که در دوران اقتدار جو بایدن، سیاست بازگشت آمریکا با اهمیت بیشتری برجسته شده و دیدارها و سخنرانیهای جو بایدن در هفتههای اخیر به تمامی نشاندهنده این است که تداوم خصومت با روسیه و اتخاذ مواضع واشنگتن در مقابل مسکو، هدف اساسی سیاست خارجی تیم بایدن است. در چنین شرایطی حفظ موازنه بین آمریکا و روسیه برای ترکیه قطعاً آسان نخواهد بود.
انتهای پیام/