به گزارش خبرنگار سرویس اقتصادی پایگاه خبری تحلیلی «آناج»، دکتر محمدعلی متفکرآزاد، استاد و عضو هیأت علمی گروه اقتصاد دانشگاه تبریز، در گفتگوی مفصلی که با ما داشت، به بررسی مشارکت جامعه کارگری در توسعه اقتصادی و رشد تولیدکنندگان پرداخته است؛ چنانکه در قسمت اول از این گفتگو (از اینجا بخوانید: کار، اصل پیشرفت جامعه؛ عدالت، ضامن پایداری آن) به بررسی ابعاد مختلف کار و اهمیت آن در مبانی اسلامی پرداخت.
حال در ادامه و در دومین قسمت از این گفتگو به بررسی بیشتر این موضوع و از منظر اسلامی به بحث و بررسی خواهیم پرداخت:
آناج: در ابتدا بفرمایید جایگاه قانون اساسی در برنامهریزیهای کلان کشور چگونه باید باشد؟
دکتر محمدعلی متفکرآزاد: برنامههای پنجساله پیشرفتی که در کشور تدوین میشود، باید بر اساس همین اصول بنیادین قانون اساسی تنظیم شوند؛ اصولی که مسیر عدالتمحور و انسانی انقلاب اسلامی را ترسیم میکنند. اگر فرمایشات مقام معظم رهبری بهدرستی اجرا شود، بسیاری از مشکلات ما ـ از جمله در حوزه اقتصاد مقاومتی ـ برطرف خواهد شد.
فراموشی اقتصاد مقاومتی و تحریف سیاستهای ابلاغی
آناج: درباره اقتصاد مقاومتی بارها صحبت شده، اما چرا بهنظر میرسد در عمل اجرا نشده است؟
متفکرآزاد: متأسفانه اقتصاد مقاومتی به فراموشی سپرده شد. در سال ۱۳۹۲، رهبر معظم انقلاب سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی را ابلاغ کردند که شامل یک مقدمه و ۲۴ بند است. در این ۲۴ بند، تمام سازوکارهای لازم برای تحقق اقتصاد مقاومتی بیان شده است. در چهار بند نخست، یعنی بندهای ۱، ۳، ۴ و ۵، بهطور ویژه به موضوع عدالت اجتماعی و ارتقاء سطح معیشت اقشار کمدرآمد و متوسط تأکید شده است.
آناج: آیا دولتها به این بندها توجه کردند؟
متفکرآزاد: در دولتهای یازدهم و دوازدهم، این سیاستها تضعیف و تحریف شدند. عملاً همان سیاستهای اقتصاد لیبرالیستی اجرا شد و در نهایت فقط یک جملهای به آنها اضافه کردند که در راستای سیاستهای اقتصاد مقاومتی است، در حالی که در عمل چیزی از آن سیاستها اجرا نشد.
الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت؛ حرفهایی که عملیاتی نشد
آناج: به نظر شما چرا الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت عملیاتی نشده است؟
متفکرآزاد: رهبر معظم انقلاب از ابتدای انقلاب، الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت را مطرح کردهاند. بیش از ده سال است که این موضوع در دستور کار قرار دارد و دانشگاهها نیز مأمور شدهاند روی آن کار کنند. اما هنوز این الگو به مرحله عملیاتی نرسیده است؛ علت آن نیز عدم اعتقاد تصمیم سازان و مجریان به این الگو و حاکمیت تفکر لیبرالیستی بر ذهنیت آنان است
مشکل اصلی ما این است که دولتها، یعنی قوه مجریه ـ و البته تا حدی قوه مقننه نیز ـ در عمل به سراغ الگوی بومی نرفتهاند.
نقد الگوهای لیبرالی اقتصادی در جهان
آناج: آیا مدلهای اقتصادی غربی هم موفق نبودهاند؟
متفکرآزاد: بله، اقتصاد مقاومتی یک الگوی کاملاً بومی است، اما به آن عمل نشد. بسیاری از کارشناسان ما، با استثناء برخی دلسوزان و دغدغهمندان، هنوز با همان تفکر اقتصاد لیبرالی برنامهریزی میکنند؛ الگویی که در هیچ جای دنیا موفق نبوده است. حتی در خود آمریکا هم که مهد این تفکر است، نتیجه اجرای اقتصاد لیبرالی، شکاف شدید طبقاتی شده است. سهم ۲۰ درصد پایین جامعه آمریکا از ثروت این کشور منفی ۰.۲ درصد است، در حالی که سهم ۲۰ درصد بالای جامعه، ۸۴/۱ درصد است!
آناج: در کشورهای دیگر چه وضعیتی حاکم است؟
متفکرآزاد: در کشورهای دیگر نیز اجرای این مدل نتیجهای نداشته، بلکه بدهیهای سنگین، بحرانهای اقتصادی و فلاکت به بار آورده است. مثال روشن آن کشورهایی مانند ترکیه هستند که امروز با مشکلات جدی اقتصادی دست و پنجه نرم میکنند. تورم ترکیه امروز دو برابر ایران است و بدهی خارجیاش به بالای ۵۰۰ میلیارد دلار رسیده. کره جنوبی هم در دهه ۹۰ میلادی تا آستانه ورشکستگی پیش رفت. حتی مالزی و برخی کشورهای دیگر نیز وضعیتی مشابه داشتند.
تولید سرمایهمحور و تورم وارداتی
آناج: در بحث ساختار تولید داخلی چه نقدی وارد است؟
متفکرآزاد: در کشور ما، تولید بیشتر سرمایهمحور است تا کارمحور. یعنی سهم دستمزد نیروی کار در هزینه تمامشده کالا بسیار پایین است—حدود ۸ درصد—در حالیکه در برخی از کشور های «صنعتی» این سهم بالای ۳۰ درصد است. یکی از دلایل تورم وارداتی ما هم همین است. ما کالاهایی را وارد میکنیم که قیمتشان متاثر از افزایش دستمزد در کشورهای غربی است و این افزایش به ما منتقل میشود.
کرامت انسانی کارگر و نگاه اسلامی به اشتغال
آناج: شما بارها بر نگاه انسانی به کارگر تأکید کردهاید. این نگاه چه ابعادی دارد؟
متفکرآزاد: ما باید از منظر انسانی به نیروی کار نگاه کنیم. کارگر تنها یک نیروی تولیدی نیست بلکه انسان «تمدن ساز» و درحال رشد است. آموزههای انسانی و دینی ما میگویند که باید جامعهای متوازن داشته باشیم؛ جامعهای که در آن سطح زندگی آحاد مردم به هم نزدیک باشد.
آناج: آیا در اسلام چنین دیدگاهی وجود دارد؟
متفکرآزاد: بله، نگاه اسلام و انقلاب اسلامی به کارگر، نگاهی انسانی و شرافتمندانه است. کارگر در منظومه فکری اسلام، فردی مقدس و محترم شمرده میشود. در احادیث آمده که کارگر، حتی از کسانی که کار نمیکنند، شریفتر است. پیامبر اسلام (ص) از کسی که بدون کار زندگی میکرد، رویگردان میشد، و امام صادق (ع) به کسی که به دلیل داشتن ثروت از کار خودداری میکرد، فرمودند: «بیکاری عقل را زایل میکند».
از معیشت تا رفاه؛ تفاوتی که نباید نادیده گرفته شود
آناج: سخن پایانی شما درباره حقوق کارگر در جامعه چیست؟
متفکرآزاد: کارگر باید بتواند سطحی از زندگی داشته باشد که متناسب با شأن انسانی او باشد. تنها در این صورت است که میتواند آن مسئولیتی را که در برابر خداوند دارد—یعنی جانشینی خدا بر زمین—بهدرستی انجام دهد. ما باید بین معیشت و رفاه تفاوت قائل شویم. معیشت یعنی حداقلِ گذران زندگی، اما رفاه یعنی سطحی از زندگی که در شأن انسان است. اسلام خواهان آن است که کارگر نهفقط از فقر رها باشد، بلکه در رفاه و کرامت زندگی کند.
انتهای خبر/